Ο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

Τα παραμύθια και η πραγματικότητα συνήθως απέχουν μεταξύ τους αρκετά, ενίοτε τα χωρίζει χάος.
Τι γίνεται με τον άγιο Βασίλη τα παραμύθια και την πραγματικότητα που τον αφορούν;

Ο ''άγιος'' των παραμυθιών και του καταναλωτισμού, ο χοντρός ασπρογένης των δώρων, των ταράνδων του ελκήθρου και των ξωτικών από τη μία και από την άλλη ο Μέγας άγιος της ιστορίας ο ασκητικός ψηλόλιγνος μελαχροινός συνοφρυωμένος  λόγιος επίσκοπος Καισαρείας που πέθανε νεότατος κι ωστόσο πρόλαβε να γίνει ο  πνευματικός ηγέτης όλου του χριστιανισμού, που θεμελίωσε πνευματικά και πρακτικά:
1ο. όλο τον χριστιανισμό σε βάσεις στέρεες και ελληνοορθόδοξες
2ο. τον κοινοβιακό ασκητισμό γνωστό ως μοναχισμό ως  μίμηση του βίου του Χριστού.
3ο. τα φιλανθρωπικά ιδρύματα [φτωχοκομεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία, νοσοκομεία άπορων]
Για τούτη τη συνεισφορά του ονομάστηκε Μέγας Βασίλειος.

Διέσωσε μαζί με τον άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο και τον άγιο Γρηγόριο το Παλαμά το σύνολο των λειτουργιών της αρχαίας ελληνικής θρησκείας στηρίζοντας τη πνευματικά και μπολιάζοντας τη με το άγιο πνεύμα του Χριστού προκρίνοντας έτσι την ιερή και φιλοσοφική παράδοση των Ελλήνων ως χρήσιμη και γόνιμη βάση μετεξέλιξης και συμπλήρωσης [μάλλον αυτή τη παράδοση εννοούσε ο Χριστός πως ήρθε να συμπληρώσει].

Έκανε γνωστούς  αφού διέσωσε τα συγγράμματα τους -στο άγιο όρος- και τις ιδέες τους στο θεολογικό και λειτουργικό του έργο και έτσι χρίστηκαν άγιοι οι Σωκράτης Πλάτων Πλούταρχος Αριστοτέλης ενώ το πνεύμα τους [το προ χριστού χριστιανικό τους πνεύμα όπως χαρακτηριστικά ονομάστηκε] διαχύθηκε και στήριξε λογικά και στέρεα με επιχειρήματα το κάθε τι στο χριστιανισμό.
Πέρασε έτσι ο Χριστιανισμός στο αυθεντικό πνεύμα του ''Πίστευε και μη, Ερεύνα!''.

Η θεία λειτουργία του Αγίου Βασιλείου είχε σαν δομή την αρχαία λειτουργία -κάθε άλλο παρά ειδωλολατρική όπως μερικοί υποστηρίζουν- και χρησιμοποιήθηκε επίσης από τον Άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο συναγωνιστή του από συμφοιτητής και στενός φίλος του και είναι αυτή που βιώνουμε κάθε Κυριακή στην εκκλησία.

Το πρόσωπο του χριστιανού αγίου δεν είναι ούτε  ροδαλό ούτε πλαδαρό είναι στεγνό από τη νηστεία και την άοκνη κοινωφελή εργασία ενώ η ευθυτενής κορμοστασιά του νέου σε τίποτε δε θυμίζει τον ευτραφή παραμυθά γέρο με το έλκηθρο και τα παιδικά δώρα.

Ο άγιος Βασίλης των παραμυθιών είναι σίγουρα η συμπαθής φιγούρα του παππού που όλοι έχουν αγαπήσει στην παιδική τους ηλικία κι οπωσδήποτε προκρίνεται από τους διαφημιστές και τις επιχειρήσεις που θέλουν να πουλήσουν τα παιχνίδια και τα υπόλοιπα προϊόντα των εορτών.

Οι ιστορίες για την καταγωγή του και για αν το τελικά ήταν υπαρκτό πρόσωπο είναι πολλές και αφήνουν σε όλους το περιθώριο να επιλέξουν εκείνη που τους ταιριάζει καλύτερα.

Ο Αγιος Βασίλης της Ελλάδας και του Χριστιανισμού

Στην Ελλάδα και την ορθόδοξη παράδοση η πρώτη ημέρα του χρόνου ταυτίστηκε με σχετική ευκολία με το Μέγα Βασίλειο, το μεγάλο ιεράρχη από την Καισαρεία της Καππαδοκίας, του 4ου αιώνα. Ενώ η φιγούρα του βορειοευρωπαίου και βορειοαμερικανού Santa Claus έφτασε στην αστική κυρίως τάξη της ελληνικής κοινωνίας, τη δεκαετία 1950-1960 από τους μετανάστες, μέσω τις ευχετήριων καρτών και τις διαφημίσεις.

Εως τότε ο Μέγας Βασίλειος ήταν ένας από τους τρεις ιεράρχες, γεννήθηκε το 330 στη Νεοκαισάρεια του Πόντο. Σπούδασε νομική, ρητορική, φιλοσοφία, αστρονομία, γεωμετρία, ιατρική, φιλολογία και φυσική στην Καισάρεια, στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα στην περίφημη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στην Καισάρεια της Καππαδοκίας και το 370 διαδέχθηκε στον επισκοπικό θρόνο το μητροπολίτη Καισάρειας.

Ο ίδιος έγινε γνωστός κυρίως για τη φιλανθρωπία του και γιατί φρόντιζε πάντα όσους είχαν την ανάγκη του. Σύμφωνα με την παράδοση αμέσως μετά τα Χριστούγεννα ξεκινούσε πεζός μ' ένα ραβδί στο χέρι και έφερνε συμβολικά δώρα στους ανθρώπους δώρα: η ευλογία του και η καλή τύχη.

Από τον Μέγα Βασίλειο ξεκίνησε και η παράδοση της βασιλόπιτας της Πρωτοχρονιάς.
Όλα άρχισαν όταν ο Έπαρχος της Καππαδοκίας πήγε στην πόλη για να εισπράξει φόρους, οι κάτοικοι ζήτησαν τη βοήθεια του Μεγάλου Βασιλείου για να μην χάσουν τα πολύτιμα αντικείμενα τους, αφού ήταν και τα μόνα που είχαν.
Αφού τα συγκέντρωσαν και τα είδε ο Έπαρχος, ο Μέγας Βασίλειος τον έπεισε να μην τα πάρει.
Ενθουσιασμένοι οι κάτοικοι ευχαριστούν τον Μέγα Βασίλειο που τους βοήθησε, ωστόσο τότε προέκυψε το ζήτημα της επιστροφής των αντικειμένων στους ιδιοκτήτες τους.
Τότε για να μην υπάρξει διχόνοια και προστριβές  διέταξε τους πιστούς να φτιάξουν το απόγευμα του Σαββάτου πίτες και να βάλουν μέσα σε κάθε μία από ένα αντικείμενο.
Την επομένη τους τις μοίρασε η παράδοση λέει πως σαν από θαύμα, κάθε ένας βρήκε μέσα στην πίτα αυτό που είχε προσφέρει.

Ο ''άγιος'' Βασίλης στον υπόλοιπο κόσμο

Ο ''άγιος'' Βασίλης πάντως που όλοι έχουν αγαπήσει είναι αυτός με την κόκκινη στολή, τη λευκή γενειάδα, με το σάκο του γεμάτο δώρα, πάνω σε έλκηθρο που το σέρνουν τάρανδοι αποτελεί και μοιράζει δώρα την παραμονή της πρωτοχρονιάς σε όλα τα καλά παιδιά.

Ωστόσο κάθε χώρα και κάθε πολιτισμός τον έχει βαφτίσει σύμφωνα με τα δικά του έθιμα, ίσως και τις εδικές του ανάγκες.
Σημασία έχει πάντως πως σε όλες τις γωνιές του πλανήτη ο συμβολισμός είναι ο ίδιος.

Μερικά από τα ονόματα που έχει:

Ο «πατέρας των Χριστουγέννων» των Άγγλων
Ο «Περ Νοέλ» των Γάλλων
Ο «Σίντερ-Κλάας» των Ολλανδών
Ο «Βάιναχτσμαν» των Γερμανών
Ο «Λαμ-Κουνγκ-Κουνγκ» (= ο Καλός γερο-πατέρας) των Κινέζων
Ο «Χοτέισο» των Ιαπώνων
Ο αγαθός γίγαντας Γκαργκάν στην παράδοση των Κελτών
Η Μπεφάνα στην Ιταλία
Η γριά Μπαμπούσκα στη ρωσική παράδοση, που καταδικάστηκε να τριγυρνάει την ημέρα των Θεοφανίων και να μοιράζει δώρα στα παιδιά, επειδή έδωσε λάθος κατευθύνσεις για το δρόμο προς τη Βηθλεέμ.
Το όνομα πάντως Santa Claus είναι μία παράφραση του ολλανδικού ονόματος Sinterklaas, που μετέφεραν και εδραίωσαν στο Νέο Κόσμο, στο Νέο Άμστερνταμ (σήμερα Νέα Υόρκη) οι Ολλανδοί μετανάστες.

Το 1822 ο Αμερικανός συγγραφέας Κλέμεντ Μουρ έγραψε το ποίημα «The Night Before Christmas» στην εφημερίδα «Sentinel». Εκεί υπάρχει η πρώτη περιγραφή του Santa Claus και της δράσης του στη σημερινή παγκόσμια εκδοχή. Μάλιστα η ιστορία αυτή εικονογραφήθηκε από τον πατέρα του χιουμοριστικού αμερικανικού σχεδίου Τόμας Νάστ,.

Υπάρχει και μία ακόμα εκδοχή που θέλει τον ''Άγιο'' Βασίλη να γεννιέται κατά τη διάρκεια του αμερικανικού Εμφυλίου, όταν ο Νάστ εργαζόταν στο Harper's Weekly και απεικονίζει με δικές του ιστορίες τα δρώμενα του πολέμου. Μία από αυτές ήταν «Ο Άγιος Βασίλης στο στρατόπεδο», όπου παρουσιάζεται για πρώτη φορά με τα χαρακτηριστικά που τον ξέρουμε σήμερα και ο οποίος μοίραζε δώρα σε ένα στρατόπεδο των Βορείων.

Στη συνέχεια έρχεται το ποίημα του Κλέμεντ Μούρ, ο οποίος έδωσε στον ''άγιο'' Βασίλη το μεταφορικό του μέσο, το έλκηθρο με τους ταράνδους και τον «έμαθε» να μπαίνει στα σπίτια από τις καμινάδες.

Τέλος το 1931 η Coca Cola και ο αμερικανός σχεδιαστής Χέιντον Σάντμπλομ, για τις ανάγκες ενός διαφημιστικού έβαψαν τη μέχρι τότε πράσινη στολή του ''άγιου'' Βασίλη στο κόκκινο χρώμα του αναψυκτικού και του έμεινε για πάντα με την αντίστοιχη καμπάνια που κρατάει μέχρι σήμερα.

Το ποια εικόνα και γιατί έχει επικρατήσει το αφήνουμε στη κρίση σας να το συμπεράνετε αφού σας δώσαμε τα στοιχεία.
Ευχόμαστε πάντως η αλήθεια και η ιστορία να γίνονται εξίσου γνωστές  με τα παραμύθια.