Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
| Steyr Mannlicher-Schönauer |
Mannlicher-Schönauer |
| Περιγραφή |
| Τύπος | Τυφέκιον, Αραβίδα |
| Προέλευση | Αυστρο-Ουγγαρία |
| Υπηρεσιακή ιστορία |
| Υπηρεσία | 1907-1941 |
| Χρήστες | Ελλάδα, Αυστρο-Ουγγαρία |
| Πόλεμοι | Α΄,Β΄Βαλκανικός, Ελληνοτουρκικός (1919-1922), Α΄,Β΄Π.Π. |
| Ιστορία παραγωγής |
| Σχεδιαστής | Otto Schönauer και Ferdinand Mannlicher |
| Χρονολογία σχεδίασης | 1903 |
| Κατασκευαστής | Steyr |
| Χρονολογία παραγωγής | 1907 |
| Ποσότητα | ~350.000 |
| Κόστος μονάδας | - |
| Εκδόσεις | M1903/14, Μ1903/14/27, Μ1903/14/30 |
| Τεχνικά χαρακτηριστικά |
| Διαμέτρημα | 6,55 mm |
| Βάρος | 3,83 kg |
| Μήκος | 1.226 mm |
| Μήκος κάνης | 725 mm |
| Χαρακτηριστικά λειτουργίας |
| Λειτουργία | Επαναληπτικό κινητού ουραίου |
| Φυσίγγια | 6.5 mm × 54 Mannlicher-Schönauer |
| Ταχυβολία | 10-15 βολές/λεπτό |
| Ταχύτητα εξόδου βλήματος | 678 m/s |
| Βεληνεκές | - |
| Μέγιστο βεληνεκές | - |
| Αναχορηγία | Εσωτερική, περιστροφική αποθήκη πυρομαχικών για συνδετήρα 5 φυσιγγίων |
| Κλισιοσκόπιο | Κινητός πίνακας κλιμάκωσης 200-2.000 m |
Τυφέκιο Μ1903 και φυσιγγιοθήκες του Ε.Σ.
Αραβίδα M1903/14. Διακρίνονται, το κινητό ουραίο και το κλισιοσκόπειο.
Το Mannlicher-Schönauer (Μάνλιχερ-Σενάουερ) υπήρξε ένας τύπος επαναληπτικού τυφεκίου, με περιστροφικό γεμιστήρα, που παρήχθη από τη Steyer-Mannlicher για τον Ελληνικό Στρατό και αργότερα χρησιμοποιήθηκε και από το στρατό της Αυστρο-Ουγγαρίας.
Ιστορία
Στα τέλη του 19ου αιώνα τα σχέδια τυφεκίων Μάνλιχερ του Αυστρο-Ουγγρικού στρατού χρησιμοποιούσαν την αρχή του κινητού ουραίου «ευθείας έλξης», που βασίζονταν σε παρωχημένα φυσίγγια μεγάλου διαμετρήματος. Γύρω στα 1900, το εργοστάσιο Στάγερ (Steyr) άρχισε να αναπτύσσει νέα σχέδια, με σύγχρονα, πιο αποτελεσματικά πυρομαχικά, κυρίως για εξαγωγές.
Το πλέον επιτυχημένο από αυτά τα πειραματικά τυφέκια ήταν το Ελληνικό Mannlicher-Schönauer M1903 των 6,5 mm. Το χαρακτηριστικό κινητό ουραίο ευθείας έλξης καταργήθηκε προς χάριν ενός πιο κλασσικού στρεφόμενου ουραίου, όπως εκείνα των σχεδίων Μάουζερ (Mauser). Αντιγράφοντας τη μέθοδο Mauser, αρκούσε να σηκωθεί και να ξανακατέβει το κινητό ουραίο για να οπλιστεί ο επικρουστήρας. Η αρχή λειτουργίας είχε σχεδιαστεί από το διάσημο Αυστριακό οπλουργό Φέρντιναντ Μάνλιχερ (Ferdinand Mannlicher), εφευρέτη του γεμιστήρα και δημιουργού πολλών τύπων τυφεκίων που χρησιμοποιήθηκαν επί δεκαετίες από τους στρατούς πολλών κρατών σε μεγάλους αριθμούς. Η πρωτότυπη, περιστροφική αποθήκη πυρομαχικών σχεδιάστηκε από τον Ότο Σέναουερ (Otto Schönauer), διευθυντή τότε της Österreichische Waffenfabriksgesellschaft (Αυστριακής οπλοβιομηχανίας), της σημερινής Steyr Mannlicher. Το κοίλο κάννης έφερε 4 αυλάκια με στροφή από αριστερά προς τα δεξιά, με βάθος 0,15 mm και βήμα (συμπλήρωση στροφής) μήκους 200 mm. H περιστροφική αποθήκη πυρομαχικών προορίζονταν να δώσει λύσεις σε προβλήματα εισαγωγής γεμιστήρα που παρουσίαζαν τότε τα φυσίγγια με προεξέχοντα χείλη βάσεως κάλυκα. Το επιτυχημένο σχέδιο Σενάουερ που χρησιμοποιήθηκε από το Ελληνικό τυφέκιο προσέφερε πράγματι ασφαλέστερη γόμωση αλλά το φυσίγγιο που επέλεξε ο Ελληνικός στρατός δεν διέθετε προεξέχοντα χείλη, έτσι που ο περίπλοκος περιστροφικός μηχανισμός δεν προσέφερε ουσιαστικά οφέλη στην προκειμένη περίπτωση.
Ο περιστροφικός μηχανισμός της αποθήκης πυρομαχικών Σενάουερ που θεωρήθηκε ευπαθής για στρατιωτική χρήση από τις περισσότερες χώρες στις αρχές του αιώνα, δεν παρουσίασε ιδιαίτερα προβλήματα και η απαλή λειτουργία του κομψού και ελαφρού Ελληνικού όπλου συμπληρωνόταν από διάφορες καινοτομίες και πρωτοποριακά εξαρτήματα, που του έδιναν κάποιο προβάδισμα σε σχέση με άλλα πιο διαδεδομένα όπλα. Το Ελληνικό Μάνλιχερ διέθετε επιπρόσθετα μέτρα ασφάλειας και αξιοπιστίας, προερχόμενα από τις υψηλές απαιτήσεις των αγοραστών της κυνηγετικής έκδοσης που τότε θεωρούνταν το «όπλο ενός τζέντλεμαν» και τα οποία δεν είχαν προλάβει να συμπεριληφθούν π.χ. στα διάσημα Γερμανικά Mauser που όπλιζαν τους περισσότερους στρατούς της εποχής. Από αυτή την άποψη, η καθυστερημένη αγορά όπλων νέας γενεάς από την Ελλάδα αποδείχθηκε προνομιακή.
Η Ελλάς θέσπισε τα τυφέκια και τις αραβίδες Μάνλιχερ-Σενάουερ σαν πρωτεύοντα όπλα του στρατού στα 1904. Το πρώτο συμβόλαιο για 60.000 τεμάχια με την κατασκευάστρια εταιρία υπογράφηκε στα τέλη του 1905. Στα 1907 άρχισαν οι πρώτες παραλαβές. Μέχρι το ξέσπασμα του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, το Φθινόπωρο του 1912 ο Ελληνικός Στρατός είχε παραλάβει συνολικά 130.000 τυφέκια και αραβίδες, καθώς και 100 εκατομμύρια φυσίγγια κατασκευασμένα τόσο στην Αυστρο-Ουγγαρία, όσο και στην Ελλάδα από το ΕΠΚ. Το Μάνλιχερ αποτέλεσε το βασικό όπλο των Ελλήνων κατά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13.
Στα 1914, όταν η εισαγωγή όπλων από την Αυστρο-Ουγγαρία διεκόπη απότομα, η ουδέτερη Ελλάδα διέθετε στο οπλοστάσιό της 190.069 τυφέκια και αραβίδες Μάνλιχερ Σενάουερ Μ1903 και Μ1903/14, ενώ το υπόλοιπο της παραγωγής της εμπόλεμης Αυστρίας διοχετεύτηκε στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας. Μέρος εξ αυτών δόθηκε μετά τον πόλεμο στην Ελλάδα από τους συμμάχους. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, στα 1922, το σύνολο των όπλων που είχε απομείνει σε Ελληνικά χέρια έφτανε μόλις τα 96.000 τυφέκια και τις 8.650 αραβίδες, όλα όπλα φθαρμένα, χρήζοντα επισκευών και με παντελή έλλειψη ανταλλακτικών. Η Ιταλία μετά τον πόλεμο είχε παραλάβει ποσότητες πολεμικού υλικού από την Αυστρία ως μέρος των πολεμικών της αποζημιώσεων και άφθονα εξαρτήματα και υλικά Ελληνικών όπλων καθώς και μηχανές παραγωγής πέρασαν στα χέρια της Ιταλικής βιομηχανίας Societa Industria Ernesto Breda. Στα 1925, με την Αυστρία προσωρινά να αδυνατεί να παράγει όπλα λόγω των περιοριστικών όρων της συνθηκολόγησης, η Ελλάδα παρήγγειλε 100.000 νέα τυφέκια στην Ιταλική εταιρία, με κάποιες τροποποιήσεις σε σχέση με τα παλαιότερα όπλα και έτσι δημιουργήθηκε το υπόδειγμα Μ1903/14/27, που άρχισε να παραλαμβάνεται στα 1927 από τον Ελληνικό στρατό. Μια τελευταία παραγγελία έγινε προς την Αυστριακή Steyr Werke AG (SWAG) στα [[1930]), για 25.000 αραβίδες Μ1903/14/30, οπότε και ολοκληρώθηκε η παραγωγή του όπλου. Συνολικά η Ελλάδα παρέλαβε περίπου 320.000 όπλα Μάνλιχερ Σενάουερ όλων των τύπων, εκ των οποίων λιγότερα από 230.000 απέμεναν πλέον στο Ελληνικό οπλοστάσιο, κατά τις παραμονές του πολέμου με την Ιταλία.
Το Μάνλιχερ αποτέλεσε το κύριο όπλο του Ελληνικού Στρατού σχεδόν για όλο το πρώτο μισό του 20ου αιώνα και οπωσδήποτε το βασικότερο σύντροφο του Έλληνα στρατιώτη σ τις πλέον σημαντικές πολεμικές περιπέτειες που γνώρισε η χώρα στη σύγχρονη ιστορία της. Κατά τις περιόδους 1912-1922 και 1940-1949, η Ελλάδα βρισκόταν σχεδόν ακατάπαυστα σε κατάσταση πολέμου και μετά τον Α΄ Παγκόσμιο το τουφέκι αυτό χρησιμοποιήθηκε εντατικά στην εκστρατεία της Ανατολικής Θράκης, την εκστρατεία της Ουκρανίας, τη Μικρασιατική Εκστρατεία, αλλά και εναντίον των Ιταλών και Γερμανών κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά τη συνθηκολόγιση του Ελληνικού στρατού, δεν ήταν λίγοι οι στρατιώτες που, επιστρέφοντας στις ιδιαίτερες πατρίδες τους, πήραν μαζί τους τα όπλα τους, έτσι πολλά πέρασαν στα χέρια της Εθνικής Αντίστασης προσφέροντας ανεκτίμητες υπηρεσίες, και αργότερα χρησιμοποιήθηκαν και από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές στον Ελληνικό Εμφύλιο.
Στα 1950, αποσυρθέντα αποθέματα του Ελληνικού στρατού πουλήθηκαν στις ΗΠΑ, πολλά μετατράπηκαν σε όπλα κυνηγίου και κάποια κυκλοφορούν ακόμα στη διεθνή αγορά για ιδιωτική χρήση, από συλλέκτες και σκοπευτές. Η χρήση των Ελληνικών πυρομαχικών στο κυνήγι σήμερα δεν επιτρέπεται πλέον, αλλά τεράστιες ποσότητες μιας ευρείας ποικιλίας κυνηγετικών εκδόσεων σε άλλα διαμετρήματα συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο.
Στα 1903 εμφανίστηκε και μια ιδιωτικής χρήσης, κυνηγετική εκδοχή του όπλου, που έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής παγκοσμίως στο κυνήγι μεγάλων θηραμάτων. Η χρήση μιας μακριάς, βαριάς βολίδας μικρού διαμετρήματος εξασφάλιζε τρομερή διατρητική ισχύ στο Μάνλιχερ, που μπορούσε έτσι να εξασφαλίζει φονικά πλήγματα επί ογκωδών ζώων με μεγάλη μυϊκή μάζα και χοντρά κόκαλα, που άλλα «ισχυρότερα» όπλα δεν μπορούσαν να εγγυηθούν. Η δε χαμηλή ανάκρουση του χαμηλής κινητικής ενέργειας φυσιγγίου, καθιστούσε το όπλο ευχάριστο και ξεκούραστο στη χρήση, ενώ έκανε και ευκολότερη την εκτέλεση βολών ακριβείας. Η θρυλική κυνηγετική έκδοση κυκλοφόρησε σε πληθώρα διαμετρημάτων για διάφορα φυσίγγια και διάσημοι κυνηγοί, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ μεταξύ άλλων, κυριολεκτικά το εξύμνησαν για την αποτελεσματικότητά του.
Βελτιώσεις
Κινητό ουραίο αραβίδας M1903/14. Διακρίνεται το κομβίο απελευθέρωσης φυσιγγίων του γεμιστήρα.
Κλισιοσκόπιο αραβίδας M1903/14.
Δύο βελτιώσεις Ελληνικής σχεδίασης του όπλου προτάθηκαν χωρίς ποτέ να υλοποιηθούν. Το σχέδιο «Φιλιππίδη» άργησε να κατατεθεί στην Ιταλική εταιρία Breda που ανέλαβε την κατασκευή μιας συμπληρωματικής ποσότητας όπλων για τον Ελληνικό στρατό στα 1925. Η δεύτερη βελτίωση σχεδιάστηκε από τον Υπολοχαγό του Ελληνικού στρατού Ρ. Ριγόπουλο, κατά τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Περιελάμβανε ριζικές αλλαγές, με τροποποιημένα ή και επανασχεδιασμένα εξαρτήματα, που αύξαναν δραματικά τις δυνατότητες του όπλου. Το νέο σχέδιο εγκρίθηκε από την Ελληνική στρατιωτική ηγεσία αλλά ο πόλεμος εμπόδισε την υλοποίησή του.
Αραβίδα M1903/14 και ξιφολόγχη Μάνλιχερ
Αραβίδα M1903/14 στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
(Υπόθεση του αρθρογράφου:
Στη δεκαετία του ’30, παρά τα διδάγματα της πολεμικής εμπειρίας που ήθελε τους οπλίτες να μη χρησιμοποιούν γενικά τα τυφέκιά τους σε αποστάσεις μεγαλύτερες των 400-500 μέτρων, χώρες που είχαν πορευθεί επί μισό αιώνα με όπλα μικρού διαμετρήματος, όπως η Ιταλία και η Ιαπωνία, είχαν αποφασίσει να συνταχθούν με τις αμετανόητες χώρες που επέμεναν σε ισχυρότερα πυρομαχικά, μεγαλύτερης κινητικής ενέργειας και μεγαλύτερου διαμετρήματος. Η Ελλάδα την περίοδο εκείνη είχε μπει στην ίδια διαδικασία και βρισκόταν εν μέσω προγράμματος επανεξοπλισμού, όταν ξέσπασε ο πόλεμος, διακόπτοντας το πρόγραμμα αυτό. Θέλοντας να μεταπηδήσει στο «Γερμανικό» διαμέτρημα των 7,92 mm, που θεωρούνταν πρότυπο για τους στρατούς όλου του κόσμου την εποχή εκείνη, ο Ελληνικός Στρατός είχε αρχίσει να εισαγάγει ανάλογα όπλα και οι τροποποιήσεις του σχεδίου «Ριγόπουλου» -επιφυλακτικά εικάζουμε πως- ίσως να προέβλεπαν και την αλλαγή διαμετρήματος. Αν αληθεύει αυτό, η μετατροπή θα οδηγούσε σε ένα Μάνλιχερ με πιο δυσάρεστη ανάκρουση και κουραστικότερη χρήση).
Τυφέκιον M1903 στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Άλλα Ελληνικά Όπλα
Πηγές
- Χρήστου Ζ. Σαζανίδη, Τα Όπλα των Ελλήνων, Εκδόσεις Μαίανδρος
- Military Small Arms of the 20th century, by Ian V. Hogg and John Weeks, ISBN 0-85368-456-1
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
