ΕΛΛΗΝΕΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΣΚΟΠΕΥΤΕΣ, ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ, ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ,

Αναζήτηση

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Κυριακή 1 Μαρτίου 2015

ΟΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜΗΔΗ




Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης
Ο Αρχιμήδης ο μεγάλος εμπνευστής των αμυντικών όπλων

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ

Τα καλά κρυμμένα μυστικά των όπλων που άλλαξαν την Ιστορία. Όταν η επιστήμη μέσω της αχαλίνωτης ανθρώπινης επινοητικότητας «εισβάλλει» για τα καλά στα πεδία των μαχών

Από τα μυστικά όπλα της αρχαιότητας έως τα αόρατα υπερόπλα του σύγχρονου κόσμου, οι άνθρωποι της κάθε εποχής έστεκαν έκθαμβοι και ενεοί μπροστά στους επιστημονικούς - τεχνολογικούς νεωτερισμούς που άλλαζαν τα δεδομένα, βάζοντας την ανθρωπότητα σε νέα τροχιά. Όπως είναι γνωστό, ο πόλεμος και κατά άμεση συνέπεια τα όπλα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτισμού. Το νέο, το πρωτοποριακό και εν τέλει το πιο ανθρώπινο περνούσε και περνά διά πυρός και σιδήρου, δηλαδή διά μέσω των όπλων, που γράφουν με τον δικό τους τρόπο την Ιστορία της ανθρωπότητας. Συνήθως τα όπλα αυτά με τη μέγιστη επίδρασή τους στην πορεία της Ιστορίας αποτελούσαν κρυφά εγχειρήματα, τα οποία, σε συνδυασμό με την ανθρώπινη μεγαλοφυΐα και την ενδελεχή έρευνα, εξασφάλιζαν στον κάτοχό τους, εκτός από το στοιχείο του αιφνιδιασμού, και αυτό της υπεροπλίας.

Ήδη από την αχλή της Ιστορίας οι πηγές της αρχαιότητας αναφέρονται σε μύθους όπου διάφορα μυστικά όπλα έκαναν τη διαφορά. Στις ομηρικές μάχες εμφανίζονται, εκτός από το δόρυ, και η αιγίδα, με την οποία οι Έλληνες κάλυπταν τη γυμνότητά τους και αμύνονταν. Η αιγίδα λοιπόν ήταν η ασπίδα του Δία, την οποία έφτιαξε ο Ήφαιστος από το δέρμα της Αμάλθειας, της κατσίκας με το γάλα της οποίας είχε ανατραφεί ο Δίας. Τη στόλισε κιόλας με λαμπρές παραστάσεις. Μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις ο Δίας τη δάνειζε στα πιο αγαπημένα του παιδιά, την Αθηνά και τον Απόλλωνα. Επίσης ένα ασυναγώνιστο όπλο ήταν τα φτερωτά σανδάλια του Ερμή, τα οποία βοήθησαν και τον Περσέα να νικήσει το θαλάσσιο τέρας. Γνωστή είναι και η πανάρχαια ιστορία όπου οι Ισραηλίτες υπό τον Ιησού του Ναυή επιστράτευσαν ένα θεόπνευστο ηχητικό μέσο με την ταυτόχρονη χρήση των κεράτινων σαλπίγγων τους, για να ρίξουν τα τείχη της Ιεριχούς. Ωστόσο στις αρχαιότατες αυτές παραδόσεις εμπνευστές των υπερόπλων είναι οι θεοί.

Ιστορικά, μια από τις πρώτες καταγεγραμμένες χρήσεις που έρχονται σαν αποτέλεσμα της ανθρώπινης εφευρετικότητας εμφανίζεται στην πολιορκία των Συρακουσών, το 212 π.Χ. Στη μάχη αυτή, για πρώτη φορά το αποτέλεσμα κρίνεται αποκλειστικά από την ανθρώπινη ευφυΐα ενός και μόνο ανθρώπου.

Αίτια και αφορμές

Η ελληνική αποικία των Συρακουσών μετά τον Α’ Καρχηδονιακό Πόλεμο αποστάτησε από τη συμμαχία των Καρχηδονίων και συμμάχησε με τη Ρώμη. Τα πράγματα και οι εύθραυστες ισορροπίες δυνάμεων στην περιοχή άλλαξαν εκ νέου – όπως και τη στάση των Συρακουσών οι πολεμικές επιτυχίες του Αννίβα στη διάρκεια του Β’ Καρχηδονιακού Πολέμου. Λίγο μετά, μια ρωμαϊκή στρατιά εκ νέου κινήθηκε υπό τις διαταγές του Μάρκου Κλαύδιου Μάρκελλου εναντίον των Συρακουσών, αυτή τη φορά αποφασισμένος να δώσει ένα σκληρό μάθημα στους Συρακούσιους για την αποστασία τους. Οι προθέσεις του Μάρκελλου μετατράπηκαν σε εφιάλτη όταν κατέλαβε την πόλη Λεοντίνοι την οποία λεηλάτησε επιδεικνύοντας κτηνώδη βαρβαρότητα. Οι Συρακούσιοι έντρομοι περίμεναν τη δική τους σειρά, δίχως να αμφιβάλουν στο παραμικρό για το τι τους περίμενε σε περίπτωση που η πόλη τους έπεφτε στα χέρια των Ρωμαίων.

Η πολιορκία

Το 213 π.Χ. έπλευσαν στο λιμάνι των Συρακουσών εξήντα οκτώ ογκωδέστατες πολεμικές γαλέρες. Οι «πεντήρεις» αυτές, όπως ονομάζονταν, σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, ήταν «κατάφορτες με τοξότες, σφενδονιστές και ακοντιστές». Μάλιστα μερικές γαλέρες ήταν δεμένες μεταξύ τους, ώστε να σχηματίζουν πλωτές πλατφόρμες, προκειμένου να γίνεται χρήση πολιορκητικών μηχανών. Ταυτόχρονα οι Συρακούσες θα δέχονταν και από ξηράς επίθεση. Δραματικότερη γινόταν η κατάσταση αν σκεφτεί κανείς ότι οι Συρακούσιοι υστερούσαν δραματικά και σε αριθμό ανδρών.

Ωστόσο, όπως μαρτυρεί και ο Πολύβιος, «σε ορισμένες περιπτώσεις η διάνοια ενός και μόνο ανθρώπου είναι απείρως αποτελεσματικότερη από την ανθρώπινη υπεροχή». Τη διαφορά σε εκείνη την ιστορική στιγμή την έκανε ο Έλληνας μαθηματικός και μηχανικός Αρχιμήδης, μια διάνοια που ξεχώριζε αισθητά στην εποχή του. Ήδη, μεταξύ άλλων, στο ενεργητικό των εφευρέσεών του είχε προστεθεί το πλανητάριο. Η υπερστρατιά των Ρωμαίων θα βρισκόταν μπροστά σε μια αναπάντεχη πραγματικότητα, που ερχόταν σαν αποτέλεσμα της δαιμονιώδους ευρηματικότητας αυτής της μοναδικής φυσιογνωμίας των μαθηματικών και της μηχανικής. Ο Αρχιμήδης ήταν αφοσιωμένος φίλος του βασιλιά των Συρακουσών Ιέρωνα του Β’.

Καταπέλτες

Ο Αρχιμήδης για την άμυνα της πόλης είχε σχεδιάσει και κατασκευάσει καταπέλτες μακράς, μέσης και βραχείας εμβέλειας, σε συνδυασμό με «σκορπιούς» καταπέλτες, που εξακόντιζαν σιδερένια βέλη. Πιθανότατα επρόκειτο για ένα είδος ιδιοκατασκευών, στις οποίες ο βραχίονας που εκτόξευε τις τεράστιες κοτρόνες ή τους μολυβένιους όγκους ενεργοποιούνταν με την πτώση του αντίβαρου.

Τα μυστικά και πρωτοφανή για την εποχή τους όπλα βρίσκονταν επιμελώς κρυμμένα πίσω από τα τείχη της πόλης. Το ρυθμιζόμενο βεληνεκές των όπλων αυτών εξασφάλιζε την αποτελεσματικότητα των αμυνόμενων, ανεξάρτητα από την εγγύτητα των επιτιθεμένων στα τείχη. Έτσι οι αμυνόμενοι είχαν τη δυνατότητα να τους πλήττουν σε όλες τις αποστάσεις. Οι λίθινοι όγκοι έδιναν την εντύπωση στους επιτιθεμένους Ρωμαίους ότι τους έπλητταν από τον ουρανό, αφού κάτι παρόμοιο δεν είχε ξαναγίνει.

Η πιο τρομακτική μηχανική εφεύρεση του Αρχιμήδη λέγεται ότι ήταν μια πολεμική μηχανή γνωστή ως «αρπάγη του Αρχιμήδη». Σύμφωνα με τις περιγραφές, επρόκειτο για ένα είδος σιδερένιας δαγκάνας, η οποία κρεμόταν στην άκρη μιας αλυσίδας αναρτημένης σε έναν γιγαντιαίο μοχλό. Η δαγκάνα αυτή, που παρομοιαζόταν σαν ανθρώπινο χέρι, «άρπαζε» από την πρύμνη τα εχθρικά πλοία και τα ακινητοποιούσε.
Κατόπιν, με τη βοήθεια του μοχλού, τα ανέτρεπε ή τα συνέτριβε. Παρόμοια εφευρήματα λέγεται ότι χρησιμοποιήθηκαν και εναντίον των Ρωμαίων στρατιωτών στην ξηρά, όπου οι αρπάγες «συλλάμβαναν» ολόκληρα τμήματα στρατιωτών και τα εξοβέλιζαν.

Η πόλη κατάφερε να αντισταθεί επιτυχώς τον πρώτο χρόνο χάρις στην επινοητικότητα του Αρχιμήδη. Ωστόσο, το 212 π.Χ. ο Μάρκελλος, αφού πρώτα είχε προτιμήσει τη λύση του αποκλεισμού για να προκαλέσει λιμοκτονία στους πολιορκημένους, κατάφερε να εισέλθει στην πόλη με αφορμή μια ελληνική εορτή, που του έδωσε την ευκαιρία να παρακάμψει τους αμυντικούς μηχανισμούς και να προκαλέσει ένα ρήγμα στα μεσόγεια τείχη. Παρά το γεγονός ότι τελικά δεν αποτράπηκε η πτώση της πόλης, τα κληροδοτήματα του Αρχιμήδη στην επιστήμη είχαν γράψει μια ανεκτίμητη σελίδα, σημαίνοντας την αρχή μιας διαδικασίας που θα άλλαζε τον ρου της Ιστορίας, με την επιστήμη να παίρνει τη θέση της ανθρώπινης ρώμης.



Κυριακή 22 Φεβρουαρίου 2015

ΥΓΡΟΝ ΠΥΡ


 
Υγρόν πυρ


Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης
Το υγρό πυρ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ

Ένα από τα πιο τρομερά όπλα που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της Ιστορίας, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, ήταν το λεγόμενο υγρό πυρ των Βυζαντινών. Επρόκειτο για ένα πανίσχυρο όπλο, του οποίου τα μυστικά της πολύπλοκης λειτουργίας ελάχιστοι γνώριζαν…

Το υγρό πυρ δημιουργήθηκε και χρησιμοποιήθηκε όλες τις φορές ως αμυντικό όπλο, με το οποίο οι Βυζαντινοί υπερασπίζονταν την αυτοκρατορία για αρκετούς αιώνες. Το όπλο είχε ως βάση του μιαν εμπρηστική ουσία και η εν γένει πολύπλοκη εφαρμογή του ήταν για τους Βυζαντινούς ένα επτασφράγιστο μυστικό, το οποίο στο σύνολό του ήταν γνωστό μόνο σε μερικά μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας. Η ακριβής του σύνθεση και ο τρόπος λειτουργίας του χάθηκαν μαζί με τα ανώτατα στελέχη της αυτοκρατορίας, έτσι που η τεχνολογία του να αποτελεί στις μέρες μας ένα άλυτο μυστήριο. Ωστόσο, ακόμα και στην εποχή που χρησιμοποιείτο, η τεχνολογία του δεν διαδόθηκε ποτέ. Εντύπωση προκαλεί δε το γεγονός ότι οι Βυζαντινοί, παρά τα συντριπτικά αποτελέσματα που είχε στα πεδία των μαχών, το χρησιμοποιούσαν με φειδώ και μόνο σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να διαφυλαχτεί η τεχνογνωσία του και κυρίως να μην πέσει σε εχθρικά χέρια.

Αραβική απειλή

Το 673, τα σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τέθηκαν στη μεγαλύτερη δοκιμασία υπό τη σοβαρότατη αραβική απειλή. Το Βυζάντιο καλείτο να υπερασπιστεί τον ευρωπαϊκό πολιτισμό απέναντι στην επέλαση του Ισλάμ. Οι Άραβες, διαποτισμένοι από τον ασίγαστο ζήλο που τους ενέπνεε η νέα θρησκεία τους, είχαν επικρατήσει της Περσικής Αυτοκρατορίας και κοιτούσαν απειλητικά τα θεόρατα τείχη της Κωνσταντινούπολης…

Οι δυνάμεις των Βυζαντινών υστερούσαν στρατιωτικά σε αριθμό και δύναμη κρούσης, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα. Ο κίνδυνος ήταν μεγάλος, παρόλο που με τα μέσα εκείνης της εποχής ήταν σχεδόν αδύνατον να διαρραγούν τα τείχη της Βασιλεύουσας. Υπήρχε ωστόσο το ενδεχόμενο ενός αποκλεισμού που θα δημιουργούσε συνθήκη λιμού από τη στιγμή που ο αραβικός στόλος θα κατάφερνε να επικρατήσει και να εξασφαλίσει τον θαλάσσιο έλεγχο.

Η επέλαση των Αράβων στη Συρία δημιούργησε ένα κύμα προσφύγων που κατέφυγε μέσα στα ασφαλή τείχη της Κωνσταντινούπολης. Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν κι ένας Έλληνας της Συρίας, ονόματι Καλλίνικος, ο οποίος κουβαλούσε μαζί του μιαν εκρηκτική συνταγή ενός πρωτάκουστου όπλου, ενός υπερόπλου που θα έμενε στην Ιστορία ως το «υγρόν πυρ» ή αλλιώς «ελληνικόν πυρ» ή και ως «θαλάσσιον πυρ». Μια ακόμα ονομασία του ήταν «περσικόν πυρ», μια και ο Καλλίνικος λέγεται ότι είχε προσφέρει παλιότερα τις εκδουλεύσεις του στον μουσουλμανικό στρατό, ο οποίος συνήθιζε να χρησιμοποιεί διάφορα εμπρηστικά όπλα από παράγωγα του πετρελαίου, όπως η πίσσα και η νάφθα. Παρόμοιες πρωτόλειες τεχνικές χρησιμοποιούσε ήδη και ο στρατός των Ρωμαίων, όπως και οι Πέρσες. Ωστόσο το «υγρό πυρ» των Βυζαντινών ξεχώριζε χαρακτηριστικά από την εξελιγμένη σύνθεση των εμπρηστικών υλών που χρησιμοποιούσαν αλλά κυρίως από την τεχνολογία παροχέτευσης, δηλαδή τον προηγμένο μηχανισμό ψεκασμού του εύφλεκτου υλικού.

Μάλιστα ο Καλλίνικος μπορεί να λογαριαστεί και σαν ένας από τους πρώτους εμπόρους όπλων, γιατί εισέπραξε ένα τεράστιο χρηματικό ποσό ως αποζημίωση για την παραχώρηση της νέας τεχνολογίας στους Βυζαντινούς, οι οποίοι αποφάσισαν να βγάλουν τα λεφτά τους – και με το παραπάνω φυσικά.

Η φλεγόμενη απάντηση των Βυζαντινών

Το υπερόπλο των Βυζαντινών βασιζόταν σε μια ευφυέστατη μέθοδο μετάγγισης. Το υγρό πυρ θερμαινόταν σε χύτρα και κατόπιν διοχετευόταν μέσω αντλιών σε αυλούς που αύξαναν τη θερμοκρασία και την πίεση του μείγματος προτού το οδηγήσουν στο χείλος ενός εγχυτήρα, στον οποίο ήταν προσαρμοσμένος ένας λύχνος για την ανάφλεξη του υγρού. Συνεπώς το υγρό πυρ ενσωμάτωνε μια σειρά τεχνολογικών καινοτομιών σε συνδυασμό με την απαιτούμενη τεχνογνωσία εφαρμογής στους τομείς της μηχανολογίας και της χημείας.

Οι επιπτώσεις από την εφαρμογή του όπλου ήταν συντριπτικές για τους εχθρούς… Το βυζαντινό Ναυτικό χρησιμοποιούσε ειδικές πολεμικές γαλέρες, τους λεγόμενους «δρόμωνες», οι οποίοι διέθεταν επίπεδα καταστρώματα, κατάλληλα για την τοποθέτηση κινητών πύργων ή κάστρων, αλλά και για την εγκατάσταση του συστήματος ψεκασμού του φοβερού υγρού.

Το 678, οι Άραβες ήταν οι πρώτοι που βίωσαν τις τρομερές επιδόσεις αυτού του φοβερού όπλου, το οποίο καθόρισε το αποτέλεσμα της ναυμαχίας κατά την οποία ο εχθρικός στόλος πυρπολήθηκε μαζί με τους άνδρες του! Αλλά και στην επόμενη αραβική επίθεση, μερικές δεκαετίες αργότερα, κατά το 717, το υγρό πυρ καθόρισε ξανά το αποτέλεσμα της μάχης. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι οι Βυζαντινοί είχαν την πρόνοια και τη σοφία προκειμένου να διαφυλάξουν την τεχνογνωσία του όπλου, να το χρησιμοποιούν σε σπάνιες περιπτώσεις και πάντα ως αμυντικό όπλο, ποτέ ως επιθετικό. Στους τρεις αιώνες που ακολούθησαν, η αυτοκρατορία δέχτηκε πολλές επιθέσεις και η χρήση του υγρού πυρός αποδείχτηκε καταλυτική για τη προάσπισή της. Το 1204 σταμάτησε οριστικά η χρήση του και η μυστική συνταγή του χάθηκε για πάντα. Παρ’ όλα αυτά, σαν όπλο άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην Ιστορία κυρίως με την αναχαίτιση της μέχρι τότε κατακλυσμιαίας εξάπλωσης των μουσουλμάνων, πράγμα που έδωσε στα νέα τότε ευρωπαϊκά κράτη την ευκαιρία να συγκροτηθούν και να αποκτήσουν τη δυνατότητα να υπερασπιστούν τον δυτικό πολιτισμό.

Το μυστικό

… τα συστατικά εδόθησαν από τον άγγελο στον πρώτο μέγα χριστιανό αυτοκράτορα, τον Κωνσταντίνο… και ο μέγας αυτοκράτωρ, επιθυμώντας να διασφαλίσει το μυστικό προς χάριν των διαδόχων του, όρισε ότι πρέπει να καταστούν επάρατοι, εγγράφως και ενώπιον του ιερού βωμού της Εκκλησίας του Θεού, όποιοι τολμήσουν να δώσουν το πυρ σε άλλο έθνος, δεν θα πρέπει να λογίζονται πλέον χριστιανοί, ούτε να κατέχουν οποιοδήποτε αξίωμα ή τιμητική διάκριση, ενώ σε περίπτωση που απολαμβάνουν ήδη αυτό το προνόμιο, να τους αφαιρεθεί και να στιγματιστούν ανά τους αιώνες ως κοινοί εγκληματίες, όποιοι κι αν είναι, αυτοκράτορες, πατριάρχες, άρχοντες ή απλοί υπήκοοι. Αυτός θα είναι ο κλήρος όσων επιχειρήσουν να παρακούσουν αυτή την εντολή.

Ο Κωνσταντίνος Ζ’ ο Πορφυρογέννητος σε επιστολή προς τον γιο του.

ΟΙ ΔΗΜΟΦΙΛΕΣΤΕΡΕΣ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ 2009-2023

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ